info@mervebayer.com
+447770257923Çocuklarda Dikkat Dağınıklığı ve Hiperaktivite Bozukluğu
Oyunun kurallarını kendisi koymak ve lider konumunda hareket etmek ister. Bu durum da sosyal ortamlarda istenmemesine neden olur ve bu yüzden çok üzülürler.
Bir süre sonra bu istenmeme ve sosyal uyum sorunu olumsuz sonuçlara yol açabilir. İletişimin azalması ya da kesilmesi, saldırgan ve kavgacı tutum, zarar verme, karşıt gelme bozukluğu gibi Dehb'ye eşlik eden davranış problemleri görülebilir.
Yaşıtlarından ve çevresindekilerden aldıkları olumsuz geribildirimler benlik algılarını da olumsuz etkileyebilir, özgüven sorunları, yetersizlik hissi, performans kaygısı, okul korkusu depresyon, korku ve kaygı gibi durumlar görülebilir.
En belirgin özelliklerinden biri dikkat ve performanslarının günlere göre değişebilmesidir. Bir gün iyi olan derslerine ve sorumluluklarına dair dikkat ve istekliliğin ertesi gün tam tersi görülebilir ya da saatler içinde farklılaşabilir. Ayrıca değişikliklere ve geçişlere uyum sağlamakta zorlanırlar. (Örn Bir dersten diğer derse geçtiklerinde ya da öğretmenleri değiştiğinde...)
İnce ve kaba motor becerilerine bakıldığında yazıları okunaksız, imla ve yazım kurallarına uymayan şekilde olabilir. Kaba motor becerilerinde genellikle iyidirler ancak sakarlık görülebilir.
Kendisine sorulan bilgiyi hatırlamakta ve birkaç aşamadan oluşan yönergeleri yerine getirmekte zorluk yaşarlar. Unutkanlık en belirgin özelliktir.
Israrcı tutumlara sahip olabilirler. Aynı konu üzerinde durabilir aynı cevap verildiği halde tekrar tekrar aynı soruları sorabilirler.
Yapılandırılmış ve kurallı ortamlarda sıkılabilirler. Hayallere dalmış halleri ya da uykulu ve ilgisiz tavırları gözlemlenebilir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu'nun tanı kriterleri aşağıda belirtilen şekildedir;
Belirtilerin 7 yaş ve öncesinde başlamış olması.
Belirtilerle ilintili sorunların okul/iş, ev veya sosyal ortam gibi iki veya daha fazla alanda görülmesi .
Ailenin ve öğretmenlerin bu belirtilerden zorluk yaşıyor olması.
Belirtilerin 6 ay ve üzeri süre zarfında görülüyor olması.
İşitme, görme engeli ya da zihinsel engelin var olmaması.
Gelişimsel ya da psikolojik bozuklukların var olmaması.
Ayırt Edici Tanı Kriterlerine göre 3 alt tipi vardır:
1-Dikkat eksikliği sorununun önde olduğu tip: Son 6 aydır dikkatsizlik belirtilerindeki kriterleri taşırken aşırı hareketlilik ve dürtüsellik belirtilerindeki kriterlere rastlanmaması
2-Dikkat eksikliği aşırı hareketlilik ve dürtüsellik sorununun olduğu bileşik tip: Son 6 aydır dikkatsizlik aşırı hareketlilik ve dürtüsellik kriterleri taşıması
3-Aşırı hareketlilik ve dürtüsellik sorununun önde olduğu tip: Son 6 aydır dikkatsizlik belirtileri kriterlerine rastlanmazken aşırı hareketlilik ve dürtüsellik belirtilerinde ki kriterleri taşımasıdır.
Öğrenmeye hazır olan çocuklardan sıra alma, bekleme, dikkatini yönlendirme ve sürdürme becerileri beklenmektedir. Bu aşamaların bir ya da birkaçına sahip olamama durumu öğrenme kalitesini olumsuz etkiler. Bu yüzden Dikkat Eksikliği ve/veya Hiperaktivite Bozukluğu olan çocukların okul ortamında ve sınıf içerisinde eğitsel anlamda da sorun yaşamaları kaçınılmazdır.
Daha önce de belirttiğim sebeplerden ötürü çok yönlü bir destek programı oluşturulmalıdır. Bu süreçte okul, aile ve uzman üçgeninden destek alınması kaçınılmazdır.
Uzman Desteği kısmında davranış düzenleyici, dikkat ve algı kalitesini arttıran ilaç tedavisi gerekmektedir.
Bu ilaç tedavisinin kalitesini arttırmak ve ayrıca yaşadıkları uyum sorunlarının kendi benlik algılarında yarattığı olumsuzluklar ve sosyal uyum becerileri ilgili psikolojik destek almaları son derece önemlidir.
Okul sürecinde dikkate bağlı olarak akademik performansı verimli kılmak için özel eğitim tekniklerinden faydalanılması gereklidir.
Bu öğrenciler için sınıf ortamında gerekli düzenlemeler yapılmalı ayrıca her bir öğrenciye özgü, özel gereksinimi göz önüne alınarak bireyselleştirilmiş eğitim programı (BEP) hazırlanmalıdır.
DEHB'li çocuklar öğrenmeye hazır olunuşluk becerileri olan dikkatini yönlendirme ve sürdürme, duygu ve davranışlarını kontrol etme becerilerinde yetişkin desteğine ihtiyaç duyarlar. Bu çocuklar farklı olduklarını hissetmektedirler. Aynı zamanda atak davrandıkları zaman pişmanlık yaşayabilmekte, yaşıtlarıyla ilişkilerinde zorlanmakta, problem çözme becerilerinde desteğe ihtiyaç duyabilmektedirler. Bu durum benlik algılarını olumsuz yönde etkiler. Ayrıca dikkat performanslarındaki sık ve ani değişimlerle ilgili olarak öğrenme sorunları yaşarlar. Tüm bu nedenlerle içinde bulundukları okul ve ev ortamının kapsayıcı, tutarlı ve motive edici olması gerekir.
Eğitim ve öğretim performansını destekleyici neler yapılabilir?
Ders çalışacakları ortamda görsel ve dikkat dağıtıcı uyaranlar olmamasında fayda vardır. Mümkünse ders çalıştığı odada sessizlik sağlanmalı ve buna yönelik düzenlemeler yapılmalıdır. Sınıf içerisinde de yerleşim düzeninde öğretmenlere yakın olan ön sıralar kullanılmalı, kapı ve pencere gibi alanlardan uzakta oturtulmalıdır. Yine odasında hareket etme ihtiyacını karşılayabilecek küçük bir alanı olmasında fayda vardır.Çalışma masası boş bir duvara doğru, örn duvar ve dolap arasında olacak şekilde yerleştirildiğinde dikkat dağıtıcı uyaranlardan nispeten arındırılmış olur.Ayrıca oda iyi ışıklandırılmalı,televizyon,müzik çalar gibi uyaranlar bulunmamalıdır.Günlük çalışma ve sorumluluk rutinini destekleyici birkaç maddelik kural listesi yapılabilir ve görebileceği bir yere asılabilir. Böylelikle sık sık hatırlatma yapılmasından kaçınılır. Günlük sorumluluklarına dair kararlaştırma yaparken çocuğun muhakkak fikri alınmalıdır. Böylelikle kuralları benimserler ve katılmalarına olumlu etki eder. Sorumluluklarını ait liste basit kısa ve olumlu şekilde oluşturulmalıdır. Bu kural listesi daha küçük yaştaki çocuklar için görsel olarak hazırlanabilir. Gün içerisinde kendine ait boş zaman dilimleri muhakkak bulunmalı, hareketli etkinliklere yer verilmelidir.
DEHB olan çocuklar kuralları benimseme ve uygulama konusunda güçlük yaşarlar ancak yaşıtlarına göre kurallara daha fazla ihtiyaç duyarlar çünkü kurallar nerede, nasıl ve ne şekilde tepki vereceklerini kestirmek de zorlanan bu çocuklar için güvenli bir limandır. Önceden oluşturulmuş kurallar gerekli durumlarda çocukları hatırlatılırsa disiplin sorunları ile başa çıkmak daha kolay olur. Özellikle sınıf ortamında davranış yönetimi için kurallar mutlaka sene başında belirlenmelidir. Yaşıtlarına göre ayırt edici olan uyaranları sosyal çevrede algılamada sorun yaşayan dikkat eksikliği olan çocuklar için bu kuralların görsel şekilde hazırlanması daha işlevsel olur. Kuralları sık sık sözel olarak hatırlatmak yorucu olurken aynı zamanda çocuğun otokontrol gelişimini olumsuz etkiler. Kural oluştururken mutlaka çocukların fikri alınmalıdır. Bu sayede çocuklar kuralları özümser ve onlarla bağ kurar.
